Hoe ga je om met lastig gedrag in de gym of turnles? Dat is een vraag die veel trainers zichzelf stellen, met name als ze beginnen met lesgeven. Het is niet voor iedere trainer of coach even makkelijk om de leerlingen tijdens de les onder controle te houden. Wellicht heb je er tijdens een selectie-les niet zo veel mee te maken, maar zeker wel als je recreatie geeft en vooral in ‘moeilijkere’ wijken is het wel handig als je deze skills onder controle hebt. In deze blog enkele tips geven hoe om kunt gaan met lastig gedrag in de les.
Dreigen bij lastig gedrag
Misschien heb je een van deze quotes al eens benoemd: “Willen jullie even opletten?” of “Let nou eens even op!”, “Stop met klieren.” Misschien een sanctie: “Als jullie niet luisteren doen we geen eindspel!” Dus een beetje dreigen of gewoon “Ophouden!”
Je ziet bij docenten die wat moeite hebben met leerlingen onder controle te houden, dat ze steeds meer gaan dreigen en steeds moeilijker weten hoe ze de leerlingen onder controle moeten houden. Dat merkte ik zelf ook toen ik begon met lesgeven als 16-jarige. Ik werd een beetje in het diepe gegooid en wist niet zo goed hoe ik een groep onder controle moest houden. Beginnend met lesgeven aan een jongensgroep was niet elke jongen even makkelijk of wilde naar mij luisteren. Ze toonden vaak en veel lastig gedrag. Ik heb daar in het begin echt wel veel moeite mee gehad. Dit heeft mij in het begin ook wel het plezier van lesgeven ontnomen. Vandaar dat ik het ook belangrijk vindt, om andere mensen te leren hoe je omgaat met lastig gedrag.
De essentie van controle houden
In alle geval wil je de controle behouden over je lesgroepen. Met name ook omdat we dan meer veiligheid kunnen aanbieden in onze gym- en turnlessen. Als er veel veiligheid is hebben we natuurlijk over het algemeen ook meer plezier in de les. Dus niet alleen plezier voor de sporter maar ook voor jezelf als trainer, coach of docent.
Veiligheid gaat natuurlijk om zowel de mentale veiligheid als de fysieke veiligheid, dat is heel belangrijk. In een les begint het vaak dat iemand bijvoorbeeld de pion oppakt en ermee gaat schreeuwen naar andere kinderen. Mocht je daar uiteindelijk niks mee doen kan het zomaar zijn dat je les binnen no time uit de hand loopt. En dat er misschien zelfs gevochten wordt in je lessen. Deze vorm van lastig gedrag wil je natuurlijk sowieso voorkomen.
Het zal wellicht iets meer voorkomen bij een normale gymles dan bij bijvoorbeeld een turnles. Zelf heb ik bijvoorbeeld als combinatiefunctionaris lesgegeven. Ik heb hierbij ook veel recreatieve lessen gegeven als turntrainer. In veel verschillende wijken, ook in wat ‘slechtere’ wijken. Hierbij heb ik veel verschillende situaties met lastig gedrag meegemaakt. Maar ook als docent veel verschillende cursisten opgeleid. En daardoor veel uiteenlopende verhalen gehoord. Ik kan me dus goed voorstellen dat voor sommige trainers tips wel handig zijn om te krijgen.
Hoe voorkom je lastig gedrag?
Eén van de belangrijkste dingen daarbij is dat je je uitleg altijd kort houdt. Hoe korter de uitleg, hoe beter de sporters zich kunnen focussen en op jou gericht zijn. En hoe minder ze kunnen klieren. Mocht je de focus groter willen maken zodat ze aandachtiger luisteren, laat hen dan in ieder geval altijd zitten. Ik zie bij veel beginnende trainers dat ze de sporters vaak laten staan. Als kinderen staan zijn ze veel drukker dan wanneer ze zitten. Dus laat ze tijdens de uitleg in ieder geval zitten, dan zullen ze automatisch geconcentreerd zijn en zullen ze minder aan elkaar lopen te plukken.
Laat ze vooral ook veel bewegen. Hoe meer ze kunnen bewegen, hoe minder ze kunnen kletsen en hoe minder ze ook afgeleid zullen zijn tijdens jouw les.
Regels
Daarnaast is het stellen van regels belangrijk om lastig gedrag te voorkomen. Regels voor de leerlingen, maar ook regels voor jezelf. Hoeveel waarschuwingen geef je bijvoorbeeld maximaal? Heb je daar voor jezelf een beeld bij? Soms zie je in de praktijk weleens trainers 10-20 keer een waarschuwing geven en dan hebben deze geen effect meer. Bedenk dus voor jezelf hoeveel waarschuwingen jij maximaal geeft en eventueel ook welke sancties je gaat geven als een sporter al een keer een waarschuwing heeft gehad. Wat voor sanctie geef je dan om lastig gedrag op te lossen?
Als je voor jezelf regels hebt gesteld, hoe zorg je er dan voor dat je die dan ook duidelijk maakt aan de leerlingen? Hoe zorg je ervoor dat ze ook luisteren naar die regels? Eigenlijk moet je bij je lessen vooral ervoor zorgen dat je die regels een beetje conditioneert. Want ook de leerlingen moeten wennen aan je regels, zeker als je een nieuwe docent bent. Ik heb bij vele gymgroepen ingevallen. De ene trainer heeft andere regels dan de andere, en als je bijvoorbeeld een les overneemt heb je misschien ook wel andere regels dan je voorganger. Daarom moet je dus ook je regels duidelijk maken aan de sporters waaraan je lesgeeft.
Het oefenen van de regels
Zorg ervoor dat de regels vanaf het begin duidelijk zijn zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Daarnaast is het ook belangrijk om deze regels te trainen. Als ik bijvoorbeeld begon met een nieuwe lesgroep, met name recreatieve lesgroepen of als ik gymles gaf in het onderwijs, dan startte ik vaak met een warm-up waarbij iedereen in de zaal mocht rondrennen. Dat was met name de basisschool-leeftijd en op het moment dat ik op mijn fluitje blies riep ik “Drie, twee, één” en dan moesten ze gaan zitten. Degene die als eerste zat kreeg van mij een paar punten. Op die manier konden ze met een soort spelvorm punten verdienen en gingen we kijken wie de meeste punten bij elkaar sprokkelde.
Voor de leerlingen was het dan een leuk warm-up spel waarbij ze hun best deden om zo snel mogelijk te zitten. Mijn gedachten erachter zijn dat ik wil dat ze deze regeling trainen, zodat ze weten dat vanaf ik fluit, en “Drie, twee, één” roep, dat ik wil dat ze gaan zitten. Hierdoor raken ze het gewend dat ze dat zo snel mogelijk moeten doen en daarvoor ook beloond worden.
Dat is dus een methode om ervoor te zorgen dat ze goed naar je luisteren. Met name bij grote lesgroepen maakt in hierbij gebruik van een fluitje. Bij sommige lesgroepen waren er namelijk wel dertig leerlingen per lees. Ik weet gewoon van mijzelf dat als ik heel veel moet schreeuwen of vaak mijn stem moet verheffen, dan verlies ik gewoon mijn stem. Dus in zulke lessen gebruik ik een fluitje zodat het me mijn stem niet kost. Bij bijvoorbeeld een selectie training, is het meestal niet nodig om een fluitje te gebruiken.
Hoe ga je om met lastig gedrag?
Wees in ieder geval consequent. Probeer altijd consequent te zijn in welke sancties je geeft, wanneer je waarschuwingen geeft en waar voor jou de grens ligt. Als je iets hebt geconstateerd en je wilt er binnen je les iemand op aanspreken, zorg ervoor dat je uitlegt wat je gezien hebt.
Zorg er ook voor dat je op dezelfde hoogte spreekt als degene die je in je les een sanctie geeft of waaraan je uitleg geeft over zijn gedrag, om op hetzelfde niveau te komen. Maak afspraken met de leerling die je wil aanspreken en geef ook meteen de consequentie. Of leg even uit wat de eventuele consequenties zijn als het bijvoorbeeld nog een keer gebeurt. Dat kan je dus ook meteen meegeven zodat de leerling weet wat er gaat gebeuren op het moment dat hij het nog een keer zou doen.
Individueel versus in de groep
Soms hebben we de neiging om iemand aan te spreken binnen de groep. Ik zou je adviseren om tijdens de les altijd goed na te denken of het slim is om de leerling voor de hele groep aan te spreken of om het beter is even te wachten en straks naar hem toe te lopen en persoonlijk aan te spreken. Soms kan het heel erg beschadigend zijn voor een kind om voor de hele groep af te branden. Dus dat zou ik altijd proberen te voorkomen. Tenzij je het soms heel bewust doet maar weet dan ook heel goed wat daarvan de consequenties zijn en pas het ook bewust toe. Probeer bij voorkeur toch het individu aan te pakken, wat ook over het algemeen meestal krachtiger werkt dan voor de hele groep.
We hebben het al even kort gehad over grenzen en je eigen grenzen. Het is heel belangrijk om je eigen grenzen te kennen. Wat tolereer je en wat niet? Vind je het bijvoorbeeld vervelend als een leerling door je heen praat tijdens je uitleg of heb je hen al laten weten dat ze stil moeten zijn op het moment dat jij iets uitlegt? Welke dingen vind je vervelend en wanneer gaat het voor jou te ver? Hoe vaak moet je iemand waarschuwen voordat je er iets op zegt? Daarvoor kan je voor jezelf regels opstellen.
Bij mezelf werkt over het algemeen de regel van drie wel goed, dus op het moment dat ik iemand drie keer heb gewaarschuwd volgt er een sanctie. Het hangt natuurlijk wel af van de les die ik geef en de groep die ik voor me heb, dus het werkt niet altijd op die manier. Maar je moet wel weten wat je eigen grenzen en regels zijn.
Boos spelen of boos zijn?
Een ander belangrijk punt dat ik je wil meegeven en wat ik zelf heb geleerd als gym docent: boos spelen mag maar boos zijn niet. Meestal als je boos speelt kun je dat gericht toepassen om bijvoorbeeld iemand aan te spreken. Maar op het moment dat je echt boos bent heb je over het algemeen te laat ingegrepen. Op het moment dat we echt boos zijn hebben we te veel te maken met onze eigen emotie. Daardoor kunnen we nog veel heftiger reageren op een leerling dan het misschien onze bedoeling was. Dus als je echt persoonlijk boos bent geworden, wat natuurlijk wel een keer kan voorkomen, ben je over het algemeen iets te laat geweest met het ingrijpen op de dingen die je anders zou willen qua lastig gedrag. Probeer dus altijd eerst het ergste te voorkomen omdat je te laat ingrijpt en persoonlijk boos wordt.
Handvatten voor in de les
Een paar hulpmiddelen die kunnen helpen bij je lessen.
Fluitje
Dit benoemde ik al: als ik fluit roep ik “Drie, twee, één” en dan moeten ze bijvoorbeeld zitten. Of toen ik stage liep bij de ALO bij een basisschool was ik op de allereerste les onder de indruk van een kleuter gym docent die met twee blokjes in zijn handen klapte en plotseling gingen alle kleuters zitten. Ik had nog nooit gezien dat zoveel kleuters direct luisterden naar een docent. Dat vond ik een hele mooie manier. Dat heb ik ook van hem overgenomen maar dan in de vorm van een fluitje.
Pionnen
Deze kunnen helpen, maar wel als de pionnen heel zichtbaar zijn voor een kind, met name in het speciaal onderwijs of een kind met ADHD. Het kan bijvoorbeeld helpen op het moment dat hij iets goed heeft gedaan of als hij waarschuwingen krijgt dat hij kan zien aan de pionnen wat de status is, of hij bijvoorbeeld goed zijn best heeft gedaan. Het is een zichtbare methode die kan helpen.
Zandlopers
Zelf maakte ik veel gebruik van zandlopers, met name bij hele grote lesgroepen of groepen die wat lastiger waren, zoals grote recreatieve jongensgroepen. Je kon zien hoe lang de zandloper-stand duurde. Meestal had ik een paar zandlopers bij me van twee, drie en vijf minuten. Je hebt er ook nog andere die je eventueel kan kopen. Als ze dan van mij een waarschuwing kregen, kregen ze een zandloper mee. De eerste keer kregen ze bijvoorbeeld een twee minuten time-out.
Het voordeel van een zandloper is dat een kind kan zien hoe lang hij nog een time-out heeft en dan weet hij ook wanneer hij weer mag meedoen. Ze vonden het vervelend dat ze een time-out hadden, maar ze wisten wel dat ze daarna weer mochten meedoen. De tweede keer bijvoorbeeld drie minuten en de derde keer bijvoorbeeld vijf minuten. Dus daardoor weten ze ook dat een volgende waarschuwing ook andere consequenties heeft. Het kan ook zijn dat je overweegt om bij een derde waarschuwing iemand naar de kleedkamer te sturen of dat hij niet mag meedoen met het eindspel. Dat hangt af van welke consequenties je kiest maar het geeft in ieder geval de leerlingen veel inzicht.
Let op: Als je iemand een sanctie hebt gegeven moet je wel bespreken waarom je dat hebt gedaan en vergeet de leerling ook niet. Het zal je vast weleens zijn overkomen dat je een leerling bent vergeten nadat je een straf hebt gegeven. Wees daar dan ook eerlijk in en excuseer je daarvoor.
Extra tips
Kijk eerst vooral naar je eigen gedrag en acties. Als je merkt dat er lastig gedrag ontstaat tijdens je les, bekijk dan eerst of het wellicht aan jouw acties kan liggen. Voordat je consequenties gaat leggen op het lastig gedrag van een leerling. Het kan natuurlijk zijn dat je organisatie minder goed op orde was waardoor het wat rommeliger was. Misschien was je een keer te laat. Dan kan het al een hele hoop helpen als je daarin je eigen acties aanpast in plaats van dat je het afschuift op een bepaalde leerling. Met name als een leerling al een sanctie gekregen heeft.
Het is heel belangrijk om te kijken wat je zelf eventueel anders kan doen. Bekijk ook welke acties je bij de leerlingen kan doen.
Consequent zijn bij lastig gedrag
Wees niet bang om consequent en rechtvaardig te zijn. We zien vaak bij jongere trainers dat ze in het begin iets te lief zijn. Maar het is heel belangrijk om consequent te zijn in de dingen die je wel en niet wil zien in je lessen. Consequent zijn is niet hetzelfde als streng zijn. Je hoeft niet per se naar of vervelend te zijn met leerlingen. Wees vooral gewoon heel consequent zodat zij weten waar ze aan toe zijn. Dat vinden kinderen ook heel fijn.
Bij een recreatieve jongensles had ik een jongen drie keer op de bank gezet met een time-out. Aan het einde van de les kwam hij naar mij toe en gaf aan “Meester, ik heb de leukste les ooit gehad!” Dus ik was helemaal verbaasd, hij had drie keer een time-out gekregen en ondanks had hij toch een superleuke les gehad en vond mij nog steeds een geweldige meester. Dus ook al ben je consequent en rechtvaardig, dat zullen kinderen echt niet vervelend vinden en vaak waarderen ze het alleen maar als je consequent en duidelijk bent.
Empoweren.
Ik wil liever positief coachen in plaats van sancties te treffen. Daarom kijk ik eerst of ik een vervelende situatie positief kan aanpakken voordat ik overga naar een sanctie. Positief coachen is sowieso heel belangrijk voor de turnsport. Bijvoorbeeld “Jaap, ik zag dat je Annemie geholpen had, ik ben echt heel trots op je.” Als Jaap normaal wat lastig gedrag vertoont en je hebt gezien dat hij iemand heeft geholpen, probeer dan meteen op dat moment aan te grijpen om hem te laten weten dat je heel blij bent met zijn gedrag. Daarom zal hij waarschijnlijk ook wel beter gedrag gaan vertonen.
Het kan natuurlijk heel erg verschillen per les en docent, hoe jij de regels hanteert. Mocht je daar zelf ideeën over hebben kan je ze altijd even delen. Mocht je graag meer tips willen kan op onze website gratis downloads vinden.
Platform
Daarnaast hebben we ook een trainersplatform. Dit is een platform voor turntrainers waarbij ze tools krijgen om hun turnlessen makkelijker voor te bereiden. Denk aan kant en klare lesvoorbereidingen, organisatievormen, coaching methodes, methodische video’s. Dus van alles en nog wat om jou te helpen je lessen beter en makkelijker voor te bereiden.
Ik hoop dat je wat aan deze tips hebt gehad en laat het vooral even weten in de opmerkingen als je daar wat mee gaat doen.
Veel succes met jouw gym- en turnlessen!
